به‌کارگیری علوم و فنون مهندسی برای توسعه فناوری­های نوین در ارتباط با فرایندهای زیستی در صنایع را مهندسی علوم زیستی می‌نامند. مهندسی علوم زیستی با بهره‌گیری از جدیدترین و پیشرفته‌ترین فناوری­ها، سعی در حل چالش­های مختلف در زمینه­های پزشکی و بیولوژیک در جهت ارتقاء سطح زندگی بشر دارد. زمینه‌های مهندسی علوم زیستی بسیار وسیع بوده و دانشگاه­های معتبر جهان، رشته­های مرتبط با گرایش­های آن را ایجاد کرده و دانشجویان برتر خود را تشویق به ادامه تحصیل در این گرایش­ها می­نمایند. در این راستا، گروه مهندسی علوم زیستی در دانشکده علوم و فنون دانشگاه تهران تأسیس شده است. اهداف این گروه حرکت در مرزهای دانش در حوزه‌های نوین علوم زیستی و توسعه فناوری­های کاربردی در کشور مطابق با برنامه­های توسعه، سند چشم‌انداز و نقشه جامع علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از جدیدترین و پیشرفته‌ترین فناوری­ها در جهت ارتقاء سطح زندگی و تربیت نیروی متخصص مورد نیاز کشور است.

زیربخش بیوتکنولوژی

بیوتکنولوژی به کاربرد علوم و فناوری‌های به‌کارگیری موجودات زنده و اجزای آن‌ها و یا سامانه‌های بیولوژیکی برای تولید محصول و یا ارائه خدمات مورد نیاز بشر می‌پردازد. گسترش نفوذ این فناوری پیشرفته (High tech) در عرصه‌های مختلف زندگی روزمره موجب شده که در اسناد ملی فرادستی از جمله سند چشم‌انداز ایران 1404 و نقشه جامع علمی کشور یکی از چند فناوری راهبردی و اولویت‌دار کشور تعیین شده است. این فناوری پیشرفته و دارای ارزش افزوده فراوان توانسته است خدمات نوآورانه ارزشمندی در حوزه‌های گوناگون شامل صنعت، محیط زیست، پزشکی و کشاورزی ارائه نماید و در بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه یک رکن مهم در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و همچنین نقشی اساسی برای کسب اقتدار و برتری بخشی در کشورها دارد. زیربخش بیوتکنولوژی دانشکده علوم و فنون نوین در دانشگاه تهران با 8 نفر عضو هیئت‌علمی در دو حوزه تخصصی بیوتکنولوژی صنعت و محیط زیست و مهندسی زیست پزشکی فعالیت می‌نماید.

این زیربخش از سال 1390 تاکنون پذیرای دانشجویان کارشناسی ارشد در گرایش­های زیر می‌باشد. راه‌اندازی رشته‌های متناظر دکتری و همچنین دوره کارشناسی ارشد مهندسی متابولیک در حال پیگیری هستند.

رشته کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی صنعت و محیط زیست دوره‌ای آموزشی و پژوهشی است که در طی آن، مجموعه‌ای از علوم و فنون در زمینه‌های مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری مولکولی، فناوری تخمیر و کشت سویه‌های صنعتی برای تولید فراورده‌های زیستی، روش‌های جداسازی و خالص‌سازی محصولات زیستی، اصول مهندسی در طراحی فرایندهای زیستی و کاربرد زیست‌فناوری در محیط زیست ارائه می‌شود. دانش‌آموختگان این دوره می‌توانند نیاز تخصصی کشور را تا حد زیادی در زمینه زیست‌فناوری صنعتی و محیط زیست، به ویژه در زمینه توسعه و طراحی فرایندهای بالادستی و پایین‌دستی تأمین نمایند.

رشته مهندسی شیمی-زیست پزشکی فصل مشترک رشته‌های مهندسی و پزشکی بوده و در واقع کاربرد رشته‌های متفاوت مهندسی در پزشکی است. این کاربردها می‌تواند در قالب مهندسی شیمی، مهندسی برق، مهندسی مکانیک و مهندسی مواد در پزشکی مطرح شود. در تمام گرایش‌های فوق سعی بر این است تا با نگرشی مهندسی بر فرایندهای بدن، سامانه‌ای را طراحی کرد که بتواند جایگزین اندام خاصی از بدن شود و یا اینکه با مدل کردن رفتار طبیعی بدن، امراضی را که بر اثر اختلال رفتاری اندام خاصی به وجود می‌آیند کشف و مداوا کرد. از دیگر اهداف مهندسی پزشکی، ساخت دستگاه‌هایی است که با روش‌های گوناگون، تشخیص بیماری را آسان کرده و یا با ارائه سامانه‌هایی، درمان را عملی و یا مؤثرتر نماید. بدیهی است که برای رسیدن به اهداف بالا، افزون بر آشنایی با مسائل فیزیولوژی و آناتومی، لازم است بر اصول مهندسی در سامانه‌های زنده و بدن انسان نیز کاملاً مسلط بود. دراین‌بین، مهندسین شیمی با توجه به آشنایی با مفاهیمی همچون پدیده‌های انتقال جرم، حرارت و سیالات، ترمودینامیک، ترموسینتیک و خواص مهندسی پلیمرها، از پیشینه قوی‌تری جهت به‌کارگیری آنها در راستای اهداف مهندسی پزشکی برخوردار می‌باشند.

زیربخش مهندسی پزشکی

 رشته مهندسی پزشکی ترکیبی از علوم پزشکی و علوم مهندسی است که رسالت آن حل مشکل‌های کلینیکی با استفاده از توانمندی‌های مهندسی می‌باشد. مجموعه پیشرفت‌های مختلف در زمینه‌ی مهندسی باعث پیدایش روش‌های نوین در حوزه پزشکی (پیشگیری، تشخیص و درمان) گردیده است و روزبه‌روز نیز در حال گسترش می‌باشد. توسعه دانش در حوزه‌هایی نظیر الکترونیک، مکانیک، مواد و همچنین علوم بین‌رشته‌ای باعث ایجاد گرایش‌های مختلف مهندسی پزشکی از جمله بیوالکتریک، بیومکانیک، بیومتریال و مهندسی بافت شده است.

زیربخش نانوبیوتکنولوژی

زیربخش نانوبیوتکنولوژی دانشکده علوم و فنون نوین در دانشگاه تهران در حال حاضر پذیرای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری در گرایش­های زیر می‌باشد.

 نانوزیست فناوری یک زمینة میان‌رشته‌ای است و هدف آن نیز مهندسی، ساخت و دست‌کاری سامانه‌ها در ابعاد یک تا صد نانومتر با الهام از ابزارهای نوین برای شناخت دنیای ریز حاکم بر سامانه‌های زیستی است. این علم، پلی مابین فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و علوم مهندسی بوده و معرف حوزه نوین از علوم میان‌رشته‌ای است که به یک قطب برتر علمی در قرن 21 تبدیل شده است. این فناوری همچنین حد واسطی بین نانوفناوری و زیست‌فناوری بوده که ترکیب این فناوری‌ها باعث تولید نسل جدیدی از مواد و سامانه‌هایی شده است که در حوزه‌های مختلفی همچون پزشکی، محیط زیست و کشاورزی کاربرد فراوانی دارد. نانوزیست فناوری چشم‌انداز جدیدی برای دانشجویان و پژوهشگرانی که در سیستم‌های فیزیکی و زیستی در مقیاس نانو و کاربرد آن در پزشکی و صنعت فعالیت دارند فراهم آورده است.

زیست الهام (بیومیمتیک) حوزه‌ی نوینی از علم است که در آن عناصر، مدل‌ها، سیستم‌ها و فرایندهای طبیعی مطالعه می‌شود و از آنها برای حل مشکلات انسانی به طور خلاقانه الگوبرداری می‌شود. در یک تعریف خاص، زیست الهام به عنوان استراتژی آگاهانه طراحان و مهندسین برای مشاهده و یادگیری از اصول طراحی طبیعت توصیف می‌شود. عبارت بیومیمتیک برای اولین بار توسط Otto Schmitt در سال 1957 معرفی شد که در تحقیق دکترای خود وسیله‌ای فیزیک طراحی کرد که عمل الکتریکی اعصاب را تقلید می‌نمود. بیومیمتیک از واژه یونانی بیومیمسیس (Biomimesis) مرکب از Bio به معنی حیات و Mimesis به معنی تقلید مشتق شده است. علی‌رغم اینکه الهام و الگوگیری از خلقت در مقیاس‌های مختلف امکان‌پذیر است، در بیشتر موارد، بیومیمتیک در سطح میکروسکوپی و مقیاس مولکولی دنبال می‌شود. علت عمده این گرایش آن است که بسیاری از ویژگی‌های برتر طراحی در خلقت در مقیاس نانو یافت می‌شوند.